اهمیت بهداشت در موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) و ارتباط مستقیم و غیر مستقیم آن با صنعت و خدمات حمل و نقل

• ۰۱ اسفند ۱۴۰۲
• نسیم اطلس ره نشان
• محمدمهدی مغفرتی ( وکیل پایه یک دادگستری )

تأمین بهداشت و سلامت عمومی در سراسر جهان، یکی از دغدغه های اصلی کشورها و همچنین سازمان بهداشت جهانی است. در همین راستا سازمان بهداشت جهانی در ماده یک اساسنامه خود، هدفش را تحقق بالاترین سطح ممکن بهداشت برای تمامی ملتها بیان کرده است. از طرفی سازمان تجارت جهانی با مقبولیتی که در سراسر جهان پیدا کرده و اکثر کشورها عضو آن هستند، باید به این مهم توجه کند. مسئله اینجاست که از یک طرف بنیاد سازمان بر تجارت آزاد قرار گرفته و از طرف دیگر دست کم در پیشگاه جهانیان تأمین بهداشت عمومی جوامع، ضرورتی خدشه ناپذیر است. در همین راستا، موافقتنامه های سازمان تجارت جهانی و قواعدی که در مورد بهداشت عمومی وجود دارد، این اجازه به اعضا داده شده است تا در صورت ضرورت برای حفاظت از زندگی و بهداشت انسانها، حیوانات و گیاهان (اهداف مشروع)، تجارت آزاد را با توجه به اصولی که هر کدام از موافقتنامه ها، در حوزه خود تعیین کرده است، محدود کنند؛ زیرا طبق مقدمه موافقتنامه تأسیس سازمان تجارت جهانی که در حکم قانون اساسی سازمان است، برای اعضای این سازمان، سلامت انسانها در اولویت است، هرچند که در این مسیر باید اصولی نظیر عدم تبعیض و شفافیت و... رعایت شود تا از محدود کردن غیر ضروری و تبعیض آمیز تجارت آزاد که از جمله اهداف مهم سازمان تجارت جهانی است، پرهیز شود.
در ادامه به بررسی موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت یا گات که مهمترین معاهده در زمینه تجارت کالا است و با عنایت به اینکه در حوزه بهداشت و سلامت هم محصولات بهداشتی نظیر داروها، ابزار پزشکی و ... جایگاه مهمی دارند می پردازیم و در نهایت دلیل ارتباط آن با صنعت و خدمات حمل و نقل را بیان می کنیم.

بررسی موافقتنامه
ماده 20 گات، حق اعضا را برای به کارگیری معیارهایی برای محدود کردن صادرات و واردات کالا، زمانی که آن معیارها برای حفاظت از بهداشت انسانها، حیوانات و گیاهان ضروری باشد، تضمین کرده است و همینطور زمانی که این معیارها مربوط به حفاظت از منابع طبیعی باشند. اما برای اجرای این ماده توسط هریک از اعضاء، یکسری شرایط باید رعایت شود که آنها را شرایط توجیه پذیری اجرای ماده 21 گات می نامیم که به شرح ذیل هستند:
1-اعمال محدویت باید با حسن نیت باشد: در اجرای ماده 21 گات که ممکن است منجر به محدودیت تجارت و شاید هم تبعیض بین کشورها شود، داشتن حسن نیت یکی از شرایط اساسی برای اتخاذ تصمیم براساس ماده 21 است؛ حسن نیت به صورت ذاتی جزء تعهدات کشورها، در اجرای موافقتنامه گات و از اصول WTO است.
2- تبعیض قابل توجیه باشد: محدودیت های وارداتی اعمال شده به دلایل مربوط به سلامت، معمولاً ماهیتی تبعیض آمیز دارند؛ اما اعمال این محدودیت ها توسط اعضای سازمان تجارت جهانی در مواردی که خطر مشخصی برای سلامت باشد، اصلاً غیر عادی نیست.
3- محدودیت تجاری اعمال شده، برای حفظ سلامت و بهداشت عمومی ضروری باشد: در ابتدای بند ب ماده 21 گات مشاهده شد از عنوان ضرورت استفاده شده است.
نتیجه اینکه اگر کشوری بخواهد طبق ماده 21 گات و استثنائاتی که مربوط به سلامت و بهداشت عمومی در این ماده آمده است، تجارت را محدود کند باید این سه امر (حسن نیت، موجه بودن تبعیض و ضرورت) را رعایت کند تا اقدامات آن کشور مورد تأیید اعضای سازمان تجارت جهانی قرار گیرد و به بیانی دیگر، اقدامات آن کشور تحت شمول ماده 21 گات قرار گیرد.
اما در خصوص ارتباط مستقیم و / یا غیر مستقیم این بحث با صنعت و خدمات حمل و نقل باید متذکر شد که از آنجایی که خدمات حمل و نقل، جزء لاینفک تجارت جهانی می باشد، فلذا این طبیعتاً وجود یا عدم وجود این موانع، بر آن هم تاثیر گذار است و از آنجایی که در صنعت حمل و نقل، ما با کالاها مواجه هستیم که موضوع این موافقتنامه است، دور از ذهن نیست که محدودیت های پیش گفته، در شرایط خاصی مثل یک پاندمی جهانی، گریبان گیر این صنعت هم بشود.