در دنیای اقتصادی امروز، اطلاعات و اسناد تجاری از مهمترین عناصری هستند که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا به بهترین شکل ممکن اداره شوند. این اسناد نه تنها به منظور ثبت و انتقال اطلاعات استفاده می‌شوند بلکه نقش حیاتی در تصمیم‌گیری‌ها، مسائل حقوقی و رشد کسب و کار ایفا می‌کند. ما در این مقاله در ابتدا به معرفی اسناد تجاری و انواع آن می‌پردازیم و در انتها به تاثیر آن در کسب و کار خواهیم پرداخت.
اسناد تجاری یکی از اصولی‌ترین و اساسی‌ترین عناصر در کسب و کار هستند. این اسناد از جمله قراردادها، فاکتورها، گواهینامه‌ها، گزارشات مالی، نامه‌ها و دیگر مدارک اداری و مالی هستند که در جریان معاملات تجاری تنظیم می‌شوند و به منظور ثبت و اثبات معاملات، تنظیم روابط طرفین معامله و تسهیل امور تجاری مورد استفاده قرار میگیرند. اسناد تجاری در اصطلاح حقوقی، اسنادی هستند که برای پرداخت وجه در راس موعد نزدیک یا در مدت معین محدود و کوتاه به کار می‌روند که مهمترین اقسام آنها برات، سفته، چک و قبض انبار می‌باشد. اسناد تجاری از نظر حقوقی دارای اهمیت زیادی هستند و در صورت بروز اختلافات تجاری، به عنوان یکی از ادله اثبات در دادگاه‌ها مورد پذیرش قرار میگیرند.
اسناد تجاری را میتوان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد. یکی از مهمترین معیارهای دسته‌بندی اسناد تجاری، مبنای تنظیم آنها است. قانون تجارت ایران تعریفی از اسناد تجارتی ارائه ننموده است ولی برای هر یک از انواع آن مواردی در قانون تجارت و قوانین مخصوص تعیین شده است. مهمترین انواع اسناد تجارتی عبارتند از: برات، سفته، چک، قبض رسمی انبار، سهام و برگ‌های قرضه. در اصطلاح حقوق تجارت اسناد تجاری عبارت از اسنادی است که قانون تجارت از آنها نام برده و انها را در تحت شرایط خاصی قرار داده است. معامله نسبت به بعضی از آنها را قانون ذاتاً تجارتی دانسته مانند معاملات برواتی و معامله بعضی از آنها ذاتاً تجارتی نیست مانند سفته ، یعنی کسی که اشتغال به عمل برواتی داشته باشد تاجر است ، ولی کسی که به عمل سفته اشتغال داشته باشد دلیل اشتغال او به تجارت نخواهد بود. با این احوال مقرراتی که در اسناد تجارتی وجود دارد مربوط به تاجر یا غیر آن نخواهد بود ، بلکه شامل کلیه اسناد تجارتی است اعم از این که معامله کننده تاجر باشد یا خیر (عبادی ، ۱۳۷۲ ، ۲۱۷ ).
با اندکی دقت در اسناد بالا میتوان این اسناد را به لحاظ کاربرد اصلی که دارند دسته بندی کرد . برخی در کار پرداخت و مبادلات پولی مورد استفاده قرار میگیرند مانند : چک ، سفته ، برات ، اعتبارات اسنادی . که البته در میان اینها ، برات و سفته ، وسیله پرداختهای وعده‌دار ، چک به عنوان وسیله پرداخت نقدی و بالاخره اعتبار اسنادی به عنوان وسیله پرداخت صرفا بین المللی می‌باشد . برخی معرف تعهدات ناشی از بیع تجارتی هستند مانند سیاهه تجارتی و برخی به عنوان سند تعهد پرداخت بیقید و شرط وجه نقد توسط ضامن ( بانک ) به مضمونله ( ـ از بابت مضمون عنه ) میباشند مانند ضمانت نامه بانکی . برخی سند مالکیت مالالتجاره بوده مانند بارنامه ، راهنامه ، سند حمل مرکب و قبض انبار و برخی نیز حاکی از مشارکت اشخاص در سرمایه شرکتهای تجارتی است مانند سهام و اوراق قرضه (مسعودی ،۱۳۷۹ ، ۶-۹ ).
برای تسریع و تسهیل گردش این اسناد در حقوق تجارت، نهادی به نام «ظهرنویسی » پیش بینی شده که به اسناد مزبور امکان می دهد که به صرف امضا در ظهر (پشت) سند، حقوق مندرج در آن بدون نیاز به سایر تشریفات، به دیگری انتقال یابد.
اسناد تجاری در قانون تجارت، به دو مفهوم عام و خاص، به کار رفته است. اسناد تجاری اصلی اسنادی هستند که به خودی خود، دلیل اثبات وجود و صحت معامله هستند. این اسناد معمولاً در زمان تنظیم معامله، تنظیم می‌شوند و حاوی تمام اطلاعات مربوط به معامله هستند.اسناد تجاری در مفهوم عام اسنادی هستند که به خودی خود، دلیل اثبات وجود و صحت معامله نیستند، بلکه برای توضیح یا تکمیل اسناد تجاری اصلی مورد استفاده قرار میگیرند.
برخی از مهمترین اسناد تجاری عبارتند از:
برات: برات یک سند تجاری است که به موجب آن، صادرکننده برات، به محال علیه دستور می‌دهد که مبلغی را در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد وی، در موعد معین یا عندالمطالبه، پرداخت کند.
سفته: به موجب ماده‌ی ۳۰۷ قانون تجارت، سفته یک سند تجاری است که به موجب آن، امضاکننده سفته، متعهد می‌شود که مبلغی را در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد وی، در موعد معین یا عندالمطالبه، بپردازد.
چک: به موجب ماده‌ی ۳۱۰ قانون تجارت، چک یک سند تجاری است که به موجب آن صادرکننده چک، به بانک دستور می‌دهد که مبلغی را از حساب وی برداشت کرده و در وجه حامل یا به شخص معین پرداخت کند. برای اطلاع از مقررات صدور چک میتوانید به این مقاله مراجعه فرمایید.
حواله: حواله یک سند تجاری است که به موجب آن، صادرکننده حواله، به بانک دستور می‌دهد که مبلغی را از حساب وی برداشت کرده و به صاحب حواله پرداخت کند.
سند مالکیت: سند مالکیت، سندی است که مالکیت یک شخص نسبت به مال معینی را اثبات می‌کند.
فاکتور: فاکتور یک سند تجاری است که این اسناد حاوی جزئیات مالی معاملات تجاری هستند و به موجب آن، فروشنده، کالا یا خدمات خود را به خریدار می‌فروشد و مبلغ و موعد تحویل آن را مشخص می‌کند.
قراردادها: قراردادها توافقات رسمی بین دو یا چند طرف را تعیین می‌کنند و شرایط تعهدات و حقوق هر طرف را مشخص می‌سازند.
سند‌های حمل و نقل: برای انتقال کالاها و خدمات از مبدا به مقصد، اسناد حمل و نقل مانند بیل اندینگ و اسناد حمل مورد قبض انبار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قبض انبار: سندی است که به موجب آن، بازرگان تعهد می‌کند مبلغی را در سررسید معین به دارنده بپردازد. تفاوت آن با سفته در این است که تاجر با امضای قبض انبار به دارنده‌ی سند حق می‌دهد در صورت عدم پرداخت به موقع مبلغ مندرج در سند، کالاهای موضوع سند را که در انبار عمومی یا نزد خود تاجر هستند از طریق اداره‌ی ثبت محل به نفع خود بفروشد و از حاصل آن طلب خود را دریافت کند.
اسناد تجاری نقش مهمی در کسب و کار ایفا می‌کنند. این اسناد به منظور تسهیل امور تجاری و کاهش ریسک‌های ناشی از معاملات تجاری مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از مهمترین تاثیرات اسناد تجاری در کسب و کار عبارتند از:
مدیریت ریسک حقوقی: استفاده از اسناد رسمی، ریسک‌های حقوقی را کاهش می‌دهد و شرکت را در مواجهه با ادعاها و دعاوی حقوقی تقویت می‌کند.
مدیریت مالی: گزارشات مالی و اسناد مرتبط می‌تواند برای مدیران و صاحبان کسب و کار، به عنوان منابع اصلی اطلاعات مالی کارآمد باشند. این گزارشات می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های مالی، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی آینده کمک کند.
اثبات و صحت معامله: اسناد تجاری اصلی، دلیل اثبات وجود و صحت معامله هستند. این امر در صورت بروز اختلافات تجاری، می‌تواند به نفع طرفین معامله باشد. اسناد تجاری، از قبیل قراردادها، می‌توانند به عنوان وسیله‌ای برای حفاظت از حقوق و منافع شرکت در هنگام انجام معاملات و قراردادهای مختلف عمل کنند.
تسهیل امور تجاری: اسناد تجاری به تسهیل امور تجاری کمک می‌کنند. به عنوان مثال، برات و سفته می‌توانند به عنوان ابزارهای پرداخت مورد استفاده قرار گیرند و چک می‌تواند برای تسویه حساب‌های تجاری مورد استفاده قرار گیرد.
مدیریت ریسک‌های تجاری: اسناد تجاری می‌توانند به کاهش ریسک‌های ناشی از معاملات تجاری کمک کنند. به عنوان مثال، فاکتور می‌تواند به عنوان سندی برای اثبات تحویل کالا یا خدمات مورد استفاده قرار گیرد.
شفافیت: استفاده صحیح و مدیریت صحیح اسناد تجاری می‌تواند به ایجاد شفافیت در روند‌های تصمیم‌گیری و اجرایی شرکت کمک کند.
با توجه به توسعه روز افزون تجارت وگسترش روابط اقتصادی در سطح داخلی و بین المللی، اهمیت اسناد تجاری در توسعه اقتصادی کشورها هرروز افزایش می‌یابد. اسناد تجاری یکی از مهمترین ابزارهای حقوقی در کسب و کار هستند. این اسناد نقش مهمی در تسهیل امور تجاری و کاهش ریسک‌های ناشی از معاملات تجاری ایفا می‌کنند. کسب و کارها باید از اهمیت اسناد تجاری آگاه باشند و از این اسناد به نحو صحیح استفاده کنند. در نهایت کسب و کارها می‌توانند با استفاده از اسناد تجاری به عنوان ابزاری برای تدوین قراردادها، مدریت ریسک و ایجاد شفافیت و اعتماد، عملکرد خودشان را بهبود ببخشند.
محتوای مقاله معرفی انواع اسناد تجاری و تاثیر آن در کسب و کار عالی بود.
1 نظر