مدیریت ریسک یک عنصر حیاتی در موفقیت هر سازمان و کسب و کار است. این فرآیند شامل شناسایی، ارزیابی، کنترل، و مانیتورینگ تهدیدات و فرصتهایی است که میتواند بر عملکرد سازمان تأثیر بگذارد. در مقاله زیر، ابتدا به مفهوم ریسک در کسب و کار و انواع آن میپردازیم و سپس به سراغ مفهوم، مراحل و اهمیت مدیریت ریسک در کسب و کار میرویم.
ریسک کسب و کار به هر گونه حادثه یا موقعیت ناخوشایندی اطلاق میشود که میتواند بر عملکرد، سودآوری، یا پایداری یک سازمان تأثیر بگذارد. ریسکهای کسب و کار را میتوان به دو دسته ریسکهای داخلی و خارجی تقسیم کرد.
ریسکهای داخلی: این ریسکها از عوامل داخلی کسب و کار ناشی میشوند. به عنوان مثال، میتوان به ریسکهای مالی، عملیاتی، استراتژیک و قانونی اشاره کرد.
ریسکهای خارجی: این ریسکها از عوامل خارجی کسب و کار ناشی میشوند. به عنوان مثال، میتوان به ریسکهای تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اشاره کرد.
در اینجا به برخی از انواع ریسکهای رایجی که کسب و کارها ممکن است با آن مواجه شوند، میپردازیم:
1- ریسک مالی:
ریسک بازار: این ریسک به زیان مالی ناشی از تغییرات در شرایط بازار مانند نرخ بهره، نرخ ارز و قیمت کالاها اشاره دارد.
ریسک ارزی: این ریسک به زیان مالی ناشی از نوسانات نرخ ارز اشاره دارد.
ریسک نرخ بهره: این ریسک به تغییرات نامطلوب در نرخ بهره که بر هزینه های استقراض و بازده سرمایه گذاری تأثیر می گذارد،، اشاره دارد.
ریسک اعتباری: این ریسک در نتیجه عدم توانایی مشتریان یا ذی نفعان در پرداخت تعهدات مالی به وجود میآید.
ریسک نقدینگی: این ریسک در نتیجه عدم توانایی سازمان در تأمین نقدینگی مورد نیاز برای تأمین نیازهای مالی بوجود میآید.
2- ریسک استراتژیک:
ریسک رقابتی: به ریسک از دست دادن سهم بازار یا درآمد به رقبا یا افزایش تنشهای رقابتی میگویند.
ریسک شهرت: ریسک آسیب به شهرت و اعتبار شرکت، که می تواند بر اعتماد مشتری و ارزش نام تجاری تاثیر بگذارد.
ریسک نوآوری: این ریسک به اینکه محصولات، خدمات یا فناوری های جدید ممکن است در بازار موفق نباشند میپردازد.
ریسک تحولات سیاسی و اقتصادی: این ریسک ناشی از تغییرات در شرایط سیاسی یا اقتصادی که میتواند تأثیر بزرگی بر کسب و کار داشته باشد.
3- ریسک عملیاتی:
ریسک زنجیره تامین: این ریسک به اختلال در زنجیره تامین، از جمله تاخیر یا وقفه در تحویل کالاها یا خدمات اشاره دارد. برای مطالعه بیشتر در این خصوص، میتوانید به این مقاله مراجعه فرمایید.
ریسک فناوری: این ریسک مربوط به استفاده از تکنولوژی و پیامدهای استفاده از آن مانند تهدیدات امنیت سایبری، خرابی سیستم و نقض در دادهها است.
4- سایر ریسکها:
ریسک منابع انسانی: این ریسک مربوط به مسائل مربوط به نیروی کار، مانند جذب، آموزش و ... است.
ریسک نظارتی: این ریسک به تغییرات نامطلوب در قوانین و مقرراتی که بر عملیات کسب و کار تاثیر میگذارد، اشاره دارد.
ریسک قانونی: این ریسک به احتمال طرح دعوی در دادگاه یا اقدامات قانونی علیه شرکت اشاره دارد.
ریسک انطباقی: این ریسک ناشی از عدم انطباق با مقررات، استانداردها یا سیاستهای داخلی است.
مدیریت ریسک در کسب و کار شامل مراحل زیر است:
شناسایی ریسک: اولین قدم در مدیریت ریسک، شناسایی همهی ریسکهایی است که کسب و کار را تهدید میکنند. این ریسکها میتوانند داخلی یا خارجی باشند، قابل کنترل یا غیرقابل کنترل باشند و یا کوتاهمدت یا بلندمدت باشند. فرآیند شامل مرور جامع و تجزیه و تحلیل همه جنبههای کسب و کار است تا خطرات ممکن را تشخیص دهد.
روش شناسایی: انجام ارزیابیهای ریسک و تجزیه و تحلیل SWOT (قوتها، ضعفها، فرصتها، تهدیدها) از جمله روشهای موثر در شناسایی ریسک است.
ارزیابی ریسک: پس از شناسایی ریسکها، باید آنها را ارزیابی کرد. این ارزیابی شامل تعیین احتمال وقوع ریسک و تأثیر آن بر کسب و کار است. تحلیل ریسک شامل ارزیابی احتمال و تأثیر احتمالی هر ریسک بر کسب و کار است.
روش ارزیابی: استفاده از روشهای کمی و کیفی برای ارزیابی ریسکها که شامل مدلسازی در ابعاد مختلف میباشد.
مدیریت و کنترل ریسک: پس از شناسایی و تحلیل ریسکها، نیاز به توسعه استراتژیهایی برای کاهش یا حداقل سازی این ریسکها وجود دارد. این شامل اجرای تدابیری برای کاهش احتمال وقوع ریسک یا کاهش تأثیر آن در صورت وقوع است.
روش مدیریت: تدوین طرحهای اضطراری، اجرای تدابیر امنیتی، تنوع در عملکرد کسب و کار و خرید بیمه جهت انتقال برخی از ریسکها.
نظارت بر ریسک: مدیریت ریسک یک فرآیند مستمر است و باید بر اجرای صحیح آنها نظارت کرد تا اطمینان حاصل شود که ریسکها به طور موثر کنترل میشوند. ارزیابی منظم استراتژیهای مدیریت ریسک، از میزان اثربخشی این استراتژیها در سازمان اطمینان حاصل میکند.
روش نظارت: تعیین شاخصهای عملکرد کلیدی، اجرای حسابرسیهای داخلی و خارجی بهصورت منظم از جمله روشهای نظارت بر ریسک است.
شناسایی ریسک، مدیریت و کنترل ریسک به حفظ امنیت مالی و اعتبار سازمان کمک میکند. آمار مدیریت ریسک، اهمیت آن را در کسب و کار نشان می دهد:
•62 درصد از سازمان ها در سه سال گذشته حداقل یک عارضه ریسک بحرانی را تجربه کرده اند.
•از بین شرکتهایی که حداقل یک عارضه ریسک بحرانی داشتند، مهمترین پیامدها را در حوزههای زیر مشاهده کردند: بهرهوری کارکنان (62%)، کارایی عملیاتی (59%)، ایمنی کارکنان (29%)، تمایز رقابتی (29%)، نام تجاری. و شهرت (28%)
• در سال 2015 شرکتها، 59 میلیارد دلار جریمه بابت نقض قوانین پرداخت کردهاند.
•نقض امنیت دادهها در هر سال می تواند برای سازمانها از 1.25 میلیون دلار تا 8.19 میلیون دلار هزینه داشته باشد.
مدیریت ریسک برای هر استراتژی کسب و کار موفقی ضروری است زیرا به محافظت از سازمان در برابر خطرات غیرمنتظره ناشی از عاملهای خارجی مانند مسائل سیاسی، نوسانات مالی و مسائل قانونی و عاملهای داخلی مانند مسائل مالی، عملیاتی و... کمک میکند. انجام اقدامات پیشگیرانه برای شناسایی خطرات احتمالی قبل از تبدیل شدن به یک مشکل میتواند در درازمدت باعث صرفه جویی در وقت و هزینه سازمان شود.
استراتژیهای زیادی وجود دارد که سازمان شما می تواند از آنها برای کاهش ریسک استفاده کند. برخی از این استراتژیها عبارتند از:
پذیرش ریسک: در این استراتژی سازمان تصمیم میگیرد که ریسک را بدون هیچ اقدام کنترلی یا پیشگیرانه بپذیرد. دلیل این پذیرش میتواند هزینه بالا و یا غیر قابل کنترل بودن ریسک باشد.
اجتناب از ریسک: این تکنیک معمولا موثرترین رویکرد مدیریت ریسک است. اجتناب از ریسک به معنای حذف کامل هرگونه خطری است که ممکن است به سازمان، داراییها یا ذینفعان آن آسیب برساند؛ و از بین بردن این احتمال که این خطر ممکن است به واقعیت تبدیل شود. هدف از این استراتژی، انحراف هر چه بیشتر تهدیدها برای جلوگیری از عواقب پرهزینه آنهاست.
انتقال ریسک: انتقال ریسک زمانی است که یک سازمان میداند ریسکی دارد که نمیتواند از آن اجتناب کند در این صورت، سازمان ریسک را به شخص یا نهاد دیگری واگذار میکند. این استراتژی زمانی استفاده میشود که سازمان معتقد است که کنترل ریسک برایش گران یا دشوار است.
کاهش ریسک:این استراتژی شامل اقداماتی است که سازمان برای کاهش احتمال وقوع یا تأثیر ریسک انجام میدهد. این استراتژی زمانی استفاده میشود که سازمان معتقد است که ریسک قابل اجتناب نیست، اما میتوان آن را با یک سری اقدامات پیشگیرانه کنترل کرد.
انتشار ریسک: در این استراتژی سازمان ریسک را با تقسیم آن بین چندین شخص یا نهاد کاهش میدهد. این استراتژی زمانی استفاده میشود که سازمان معتقد است که کنترل ریسک برای آن گران یا دشوار است. انتشار ریسک معمولا در شرکت های بیمه اتفاق می افتد که تصمیم میگیرند با سایر شرکت های بیمه کار کنند تا ریسک مشتریان بزرگ را تقسیم کنند.
ریسک بخشی اجتناب ناپذیر از کسب و کار است، اما مهم است که برای مدیریت آن در سازمان خود برنامهریزی مناسبی انجام دهید. مدیریت ریسک یک فرآیند مستمر است. سازمانها باید به طور مداوم ریسکهای خود را شناسایی و ارزیابی کنند و اقدامات لازم را برای کنترل آنها انجام دهند.
مبحث مدیریت ریسک در کسب و کار بسیار مهم است.
مدیریت ریسک و فرصت ها از مهم ترین عناوین مدیریت در یک سازمان هست.
ممنون میشم منابع مطالعاتی درباره مدیریت ریسک در کسب و کار معرفی کنید.
3 نظر