انواع شرکت‌ها براساس ماده 20 قانون تجارت

• ۲۴ مهر ۱۴۰۲
• نسیم اطلس ره نشان
• گلناز رضوانیان (کارشناس بازاریابی دیجیتال)

همانطور که در مقاله " آشنایی با مفهوم تجارت، مشاوره کسب و کار و معرفی انواع آن" خواندیم، روشهای زیادی برای تقسیم‌بندی کسب و کارها وجود دارد. تقسیم‌بندی انواع شرکتها، براساس قوانین حقوقی، مالی و میزان تعهد در قبال آنها صورت میگیرد. ما در این مقاله با استناد به ماده 20قانون تجارت، به مفهوم هریک از اینها  به طور جداگانه می‌پردازیم.

مفهوم "شرکت" در ایران

در قوانین ایران، شرکت به عنوان یک نهاد حقوقی تعریف شده است که توسط دو یا چند نفر برای انجام یک فعالیت مشترک به وجود می‌آید. این فعالیت می‌تواند تجاری یا غیرتجاری باشد. 
مطابق ماده ۵۷۱ قانون مدنی "شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه." همچنین طبق ماده 572، شرکت اختیاری است یا قهری به این معنا که شرکت قهری اجتماع حقوق مالکین است که در نتیجه امتزاج یا ارث حاصل میشود و شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل میشود یا در نتیجه عمل شرکاء از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعاً در ازاء ‌عمل چند نفر و نحو اینها.

انواع شرکت‌ها در ایران
1- شرکت‌های سهامی به صورت خاص و عام: یکی از انواع شرکت های تجاری است و سرمایه شرکت به صورت سهام بین افراد تقسیم میشود. هر فرد با توجه به سهام خود، در قبال مسائل قانونی و مالیاتی تعهد دارد. سرمایه شرکت سهامی عام، از طریق فروش سهام به مردم تأمین می شود. سرمایه شرکت سهامی خاص نیز توسط مؤسسین آن تأمین می شود.

۲- شرکت‌های با مسئولیت محدود: یکی از انواع شرکتهای تجاری است و هر شخص براساس میزان سرمایه خود در قبال مسائل قانونی و مالیاتی تعهد دارد.

۳- شرکت‌های تضامنی: این شرکتها توسط چند نفر برای فعالیت تجاری تاسیس می‌شوند و به اصطلاح در سود و ضرر این شرکت همگی شریک هستند. 

۴- شرکت‌های مختلط غیر سهامی:این شرکتها جهت فعالیتهای تجاری بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود تشکیل می شوند.

۵- شرکت‌های مختلط سهامی: این شرکتها جهت فعالیتهای تجاری بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک سهامی تشکیل می شوند.

۶- شرکت‌های نسبی : این شرکتها جهت فعالیتهای تجاری بین دو یا چند نفر تشکیل می شود و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته است.

۷-شرکت تعاونی به صورت عام و خاص: این شرکتها توسط گروهی از افراد باتجربه برای تولید و فروش محصولات تشکیل میشود.
در شرکتهای تعاونی عام، عضویت به صورت آزاد و داوطلبانه است و اعضا با مشارکت در سرمایه شرکت، بر اساس میزان مشارکت خود، صاحب شرکت هستند.
در شرکتهای تعاونی خاص، عضویت محدود است و اعضا با مشارکت در سرمایه شرکت، بر اساس میزان مشارکت خود، صاحب شرکت هستند.

تاریخچه قانون تجارت در ایران

این قانون در ابتدا در سال 1303 با 378 ماده تصویب شد. قانون تجارت ایران در سیزدهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۱۱ در 600 ماده توسط مجلس شورای ملی اصلاح گردید. در سال ۱۳۴۷، مقررات مربوط به شرکت‌های سهامی در قانون تجارت ایران اصلاح شد. این اصلاحات مشتمل بر ۳۰۰ ماده و ۲۸ تبصره درباره شرکت‌های سهامی است كه طي آن، مقررات جدیدی برای شرکت‌های سهامی عام و خاص وضع شده است و باعث شد که شرکت‌های سهامی ایران از نظر ساختار و نحوه اداره، شباهت بیشتری با شرکت‌های سهامی سایر کشورها داشته باشند.
قانون تجارت الکترونیکی نیز مشتمل بر ۸۱ ماده در سال 1382 به تصویب رسید. این قانون همان‌گونه كه در ماده یک آن نيز بيان گرديده، مجموعه اصول و قواعدی است که برای مبادله آسان و ایمن اطلاعات در واسط‌های الکترونیکی و با استفاده از سیستم‌های ارتباطی جدید به کار می‌رود.

 تعریف انواع شرکت‌ها در ماده 20 قانون تجارت

در ماده ۲۰ قانون تجارت، انواع شرکتها به این صورت تعریف شده‌اند:

شرکت سهامی
ماده ۲۱- شرکت سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی تشکیل و سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به سهام‌آنها است.
‌ماده ۲۲- در اسم شرکت سهامی نام هیچیک از شرکاء قید نخواهد شد - در اسم شرکت باید کلمه (‌سهامی) قید شود.
‌

شرکت با مسئولیت محدود
ماده ۹4- شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکاء بدون اینکه سرمایه به‌سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد - فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است.
‌ماده ۹۵- در اسم شرکت باید عبارت (‌با مسئولیت محدود) قید شود و الا آن شرکت در مقابل اشخاص ثالث شرکت تضامنی محسوب و تابع‌مقررات آن خواهد بود.

شرکت تضامنی
ماده ۱۱۶- شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود:‌اگر دارایی شرکت برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکاء برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان‌لم‌یکن خواهد بود.
‌ماده ۱۱۷- در اسم شرکت تضامنی باید عبارت (‌شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر شرکاء ذکر شود. در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل (‌و شرکاء) یا (‌و‌برادران) قید شود.
‌ماده ۱۲۰- در شرکت تضامنی شرکاء باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیری معین نمایند.
شرکت مختلط غیر سهامی
ماده ۱۴۱- شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند‌نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می‌شود. شریک ضامن مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود -شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او‌فقط تا میزان سرمایه است که در شرکت گذارده و یا بایستی بگذارد. در اسم شرکت باید عبارت (‌شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از شرکاء ضامن قید شود.

شرکت مختلط سهامی
ماده ۱۶۲- شرکت مختلط سهامی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی بین عده شرکاء سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل‌می‌شود. شرکاء سهامی کسانی هستند که سرمایه آنها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی‌القیمه در آمده و مسئولیت آنها تا میزان همان سرمایه است که در‌شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود در‌صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود.
‌ماده۱۶۳- در اسم شرکت باید عبارت (‌شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از شرکاء ضامن قید شود.

شرکت نسبی
ماده ۱۸۳- شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به‌نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته.
 ماده ۱۸۴- در اسم شرکت نسبی عبارت (‌شرکت نسبی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء باید ذکر شود - در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی‌تمام شرکاء نباشد بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده عبارتی از قبیل (‌و شرکاء) (‌و برادران) ضروری است.

‌شرکت‌های تعاونی تولید و مصرف
ماده ۱۹۰- شرکت تعاونی تولید شرکتی است که بین عده از ارباب حرف تشکیل می‌شود و شرکاء مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیاء یا‌اجناس به کار می‌برند.
ماده ۱۹۲- شرکت تعاونی مصرف شرکتی است که برای مقاصد ذیل تشکیل می‌شود:
۱ - فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از اینکه اجناس مزبوره را شرکاء ایجاد کرده یا خریده باشند.
2 - تقسیم نفع و ضرر بین شرکاء به نسبت خرید هر یک از آنها.

قانون تجارت ایران، مقررات کلی و جامعی را در زمینه امور تجاری ارائه می‌دهد و نقش مهمی در تنظیم و ساماندهی فعالیت‌های اقتصادی در ایران دارد. در پایان، ما به اهمیت قانون تجارت در زمینه امور تجاری واقف هستیم و اصلاح این قوانین میتواند در توسعه اقتصاد کشور نقش مهمی ایفا کند. نسیم اطلس ره نشان با دانش و تخصص متخصصان خود در این راه قدم گذاشته است و میتواند صاحبان کسب و کار را در این راه همراهی نماید.